Gelibolulu Mustafa Âlî ve Kavâ‘idü’l-Mecâlis

On altıncı yüzyılda yaşamış olan Gelibolulu Mustafa Âlî, Kavâ‘idü’l-Mecâlis adlı eserinde Osmanlı toplumu hakkında bilgiler verir. On bölüm hâlinde yazılmış olan eserin “Kâ‘ide-i Asnâf-ı Cem‘ıyyethâ” başlığı altındaki üçüncü bölümünde; çeşitli zümrelerin değişik vesilelerle zaman zaman veya mutat olarak “Lütuf Meclisi”, “Gezek Sohbet”leri, “Zürefâ (zarifler) Cem‘ıyyet”leri, “Kuyruk Sohbeti” ve “Sıra Sohbeti” gibi adlarla toplantılar düzenledikleri anlatılır. Fesat ve kötülük cemiyetlerinden uzak kalarak, “‘Ârifâne konukluğla mesrûr olmak gerekir” diyerek bu toplantıların önemli bir özelliğine de dikkat çeker. XVI. yüzyılda Osmanlı toplumunda değişik meslek mensupları ile devlet kademelerinde görev yapanların nasıl bir evde oturabilecekleri hakkında da kendi görüşlerini eserinin dokuzuncu bölümünde belirten Âlî, onuncu bölümde de toplum hayatına dair eserin genel konusu ile ilgili dikkat çekici öğütler verir. Eserde, Osmanlı sosyal hayatında düzenlenen bu evlerin ve sohbet toplantılarının özellikleri hakkında bilgiler verilir. Yazar, bu meclislerin beğenilmeyen yönlerini de eleştirerek onları çeşitli örneklerle ele alır. Prof. Dr. Mehmet Şeker tarafından hazırlanan Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Kavâ‘idü’l-Mecâlis isimli çalışması, Osmanlı sosyal hayatı hakkında sahasında önemli bir kaynak eserdir. Eser, günümüz harfleriyle ilk defa yayımlanmıştır.